'Tū tonu ko te rae i haere ai te makau', a version by Tukumana Te Taniwha

Unedited Text

Toko rua nga wahine a Te Maunu ko Rangite-
-auria tetehi Ko Kahukoka tetehi. Ko Kahuko-
Ka no Ngapuhi tetehi taha, no Marutuahu
tetehi taha. Ko te wahine tuarua tenei o Te
Maunu. I haere nga tangata nei ki Aotea (i Piki
paria) me ta raua tamaiti me Ngahua.
Ka noho nei i era whanaunga i Pikiparia
Ka u mai te ope o Ngapuhi, ka whakahoahoa
Kia Ngapuhi, ka mea kia eke ki runga i te waka
a Te Maunu me te tamaiti, me Ngahua, ki te whaka
atu i nga tauranga whapuku. Ka haere nei a Te
Maunu me te tamaiti, i te moana, Ka patua
a Te Maunu raua ko te tamaiti. He kohuru wha-
kawai e Ngapuhi. Ka mate ka kainga
Ka rongo a Kahukoha i te kohuru nei, ka wai
atatia tana tangi; Koia tenei_

Tu tonu ko te rae, e e
I haere ai te makau
E kai ana au e !
I te ika wareware, e!!
E au rere noa e
I te ihu o te waka
E kore hoki au e!
E mihi ki koe
E mihi ana au e!
Kia Ngahua te hoa
Taku kahuitara e!
No roto i au
Taku totara haemata e
No roto Moehau
I haere te makau e
I te ara kohuru
Kihai i tangohia e!
I te mata rakau
To toto ka tuhi e!
Ka rarapa i te rangi
Towha? to hinu e!
Nga one tuatua
I raro o te Karaka e!
I te hau kainga
Ka noho mai koe ra
Te puke ki Rangipo o!
Ka whakawhai mate ra
Te Wahine a Te Puhi
Kauaka e koaia e!
He ngahoa toki nui
Ka whai tohu e!
Hei ranga i te mate?
Ma Rohu e whiu e
Mana e homai
Taunoa te makau e!
He huia reretonga
He unuhanga taniwha e!
Tere ana te ki te muri na, i!

Ka mea a Ngapuhi, a Ka taunu "Ma Rohu
e Meho! Na te haere mai te
taua, ka kawea mai nga waka no Ngapuhi
Ka tutaki ki Moehau. Ko Te Rangitukia te ranga-
-tira. Ka tutataki nei ki a Marutuahu. Ka
mate a Ngapuhi ki Moehau, ki Poihakena,
Ka ea te kohuru o Te Maunu raua ko tana
tamaiti - me nga mahi he o taua iwi kino.

Source: 
Manuscript by Tukumana Te Taniwha of Ngāti Whanaunga entitled 'Marutuahu'.
Auckland Museum Library, George Graham Papers, MS 120

Brief Explanation:
This waiata appears in a number of publications and there are differences in the published versions. This version is taken from the manuscript by Tukumana Te Taniwha of Ngāti Whanaunga.

See also:
'Maori Wars of the Nineteenth Century' by S. Percy Smith, pp.394-397, Whitcombe and Tombs, Christchurch 1910.
http://nzetc.victoria.ac.nz//tm/scholarly/tei-SmiMaor-t1-body-d69.html

'Nga Moteatea' Volume One, by Apirana Ngata, Polynesian Society 1928, pp. 170-173.

Recording
See here for a recording of this waiata performed at the opening of Tamatekapua meeting house at Ōhinemutu, Rotorua, March 1943.

https://www.ngataonga.org.nz/collections/catalogue/catalogue-item?record_id=224347

Comments